Boy Uzatma

Boy Uzatma

Değişik sebeplerden kaynaklanan bacak boyu eşitsizliklerini gidermek veya açısal deformiteleri tedavi amacıyla kemik boyunun uzatılabileceğinin, açısal değerlerinin değiştirilebileceğinin anlaşılmasından sonra özellikle ciddi boy kısalıklarına (cücelik vs) sebep olan kemik displazileri hastalarında deformitelerin düzeltilmesi ve kemik boylarının uzatılması ile ilk boy uzatma ameliyatlarına başlanmış, hem hasta hem de hekim açısından oldukça zahmetli ve riskli olan bu tedaviler zaman içinde talebin artmasıyla birlikte güncel hayatta daha kolay tolere edilebilir yöntemlerin gelişmesine yol açmış ve daha yaygın uygulama alanı bulmuştur.

Boy uzatma ameliyatı için mutlak bir boy kısalığı değeri olmamakla birlikte güncel uygulamalarda kadınlarda 150 cm, erkeklerde ise 160 cm ve altındaki boy kısalıklarında Boy Uzatma ameliyatlarının yapılabileceği kabul edilmektedir.

Boy (kemik) uzatmanın temel felsefesi kırılmış olan bir kemiğin iki ucu arasındaki mesafenin çok yavaş bir şekilde artırılması (distraksiyon) ile kaynama dokusunun bir nevi kandırılarak uzatılması esasına dayanmaktadır.

Tarihsel olarak bakıldığında boy uzatma ameliyatları ilk olarak kısa kemikleri uzatmak veya deforme kemiklerin açılarını olması gereken anatomik şekillere getirmek amacıyla Eksternal Fiksatör (Üç Boyutlu İlizarov ve benzeri Fiksatörler veya Monolateral Fiksatörler) ismi verilen cihazlar yardımı ile yapılmıştır. Vücudun dışından konulup kemiklere kadar uzanan çiviler veya teller yardımı ile kemikler arasındaki iyileşme dokusunun boy ve açısal olarak dışarıdaki vidalar yardımı ile kumanda edilip uzatılması sağlanır. Kemik boyu uzatılmasında hesaplamalar yapılırken (hastaya ait biyolojik faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilmekle beraber) 1 cm’lik bir uzamanın tahmini olarak 1 ay civarında bir süre tutacağı düşünülmektedir. Tabii ki bu durumda yaklaşık 8-9 cm’lik bir boy uzatmasının; olası bir kaynama gecikmesi olması durumunda; bir seneyi bulan uzun bir dönemi hastanın vücudunun dışında taşıdığı bir cihazla (fiksatör) geçirmesinin getirdiği zorluklar ve komplikasyonlar (çivi dibi enfeksiyonu, kaynama gecikmesi, kaynamama, uzama esnasında açısal sorunları ortaya çıkması vs..) bu konu ile uğraşan hekimleri yeni yöntemler aramaya sevk etmiştir.

Yeni yöntemlerin gelişmesinde teorik bilginin katkısı önemlidir. Çünkü 1 cm’lik bir uzama 1 ay civarında bir süre alırken bunun tamamı uzama ile geçmemektedir. Dolayısı ile kemik uzatmasını iki ayrı fazda incelemek gerekir. Birinci faz distraksiyon adı verilen uzama/uzatma fazı iken ikinci faz konsolidasyon fazı olup uzamış olan kaynama dokusunun (rejenerat) yük alacak kadar sağlam hale gelmesi için geçen bekleme dönemidir ki genel itibariyle uzama fazının yaklaşık 2 katı bir süreye tekabül eder. Bu durumda örnek vermek gerekirse 9 cm’lik bir boy uzatma işleminde ilk 3 ayı uzatma dönemi (distraksiyon) sonrasındaki 6 ayı ise uzayan kemiğin yük taşıyabilecek kadar yeterli bir sertlik düzeyine ulaşması (konsolidasyon) dönemidir ki bu teorik bilgi tıbbi tekniklerin ilerlemesi ile birleştirildiğinde yeni yöntemlerin gelişmesine ve uygulanmasına cesaret vermiştir.

Bu noktada iki ana yöntem hakkında bilgi vermek gerekir.

Birincisi Kombine Yöntem olarak da anılan Çivi üzerinden Fiksatör ile Uzatma (LON-Lengthening on Nail) ikincisi ise Manyetik Çiviler kullanılarak yapılan uzatma ameliyatlardır. Buradaki temel felsefe uzatma işlemi bittikten sonra uzatmadan daha uzun süren kemiğin güçlenme döneminin (konsolidasyon fazı-uzatma süresinin asgari 2 katıdır) hasta açısından daha kolay tolere edilebilir olmasını sağlamaktır.

Kombine yöntemde (LON-Lengthening on Nail)  Kemikte oluşturulan kontrollü kırık hattı uzun kemik medullası adı verilen kemik içindeki boşluğu dolduran kalın bir konvansiyonel çivi (intramedüller çivi) ile doldurulduktan sonra kırık uçlarının her iki tarafına yerleştirilen ciltten kemiğe kadar uzanan çiviler ve dışardaki destek ve uzatma aparatları (Fiksatör) ile kemikler arasındaki mesafesinin açılarak kemik boyunun uzatılması (örn: 8-9 cm’lik bir uzama için 90 gün (3 ay)) sonrasında ikinci ama daha küçük bir cerrahi işlemle cildin dışındaki fiksatörün çıkartılıp kemik içindeki kalın çivinin; kemiğin uzamış halinde; dışarıdan görülmeyecek şekilde vidalar ile kilitlenmesi işlemidir.

Üçüncü ve en modern yöntem Kozmetik Uzatma veya Manyetik Çivi ile Uzatma ismiyle anılıp uzama işleminin kemiğin içine yerleştirilen özel bir çivinin bünyesinde barındırdığı motor yardımı ile dışarıdan bir mıknatıs kullanılarak uzatma işleminin gerçekleştirildiği tekniktir. Bu teknikte hasta bir kere ameliyat olur, kemikte kontrollü bir kırık oluşturulur ve cilt üzerinden uygulanan bir mıknatıs yardımı ile çivinin içindeki uzatma motoru çalıştırılır ve her gün 1 mm’lik bir uzatma işlemi gerçekleştirilir. Bu esnada hastanın vücudunun dışında hayatını zorlaştıran bir cihaz bulunmaz. İstenilen uzama miktarına ulaşıldığında yeni bir uzatma yapılmaksızın oluşan yeni kemiğin (rejenerat) olgunlaşması beklenir yani konsolidasyon fazına geçilir ki yukarıda da belirtildiği üzere bu süre uzama fazında geçirilen sürenin kabaca iki katı kadardır.

Hastalarca sıklıkla sorulan sorular içerisinde boy uzatma ameliyatının kaç cm’e kadar yapılabileceği sorusu birinci sırada gelmektedir. Alt ekstremitemizi (bacak) oluşturan iki kemiğimiz mevcuttur. Birinci ve daha uzun olan kemiğe femur kemiği adı verilir (kalçamızdan diz eklemine kadar uzanan uyluk bölgesindeki kemiğimizdir), ikincisinin adı ise tibia kemiğidir (diz eklemimizden ayak bileğimize kadar uzanan kaval kemiğimizdir).

Mevcut implant sistemleri ile boy uzatma işleminin güvenli sınırları femur için 8 cm, tibia için 7 cm’dir. Vücudumuzda femur ile tibia arasında 6/4 oranı mevcuttur. Bu oranın bozulmaması için her iki kemikten de uzatma işleminin yapılabilmesi mümkündür ancak ameliyat riskinin çok artmaması için aynı seansta hem femur hem tibia uzatmasının yapılması tercih edilen bir yöntem değildir. 6/4 oranı önemli olmakla beraber boy uzatma işlemleri zaman alan zahmetli süreçler olduğu için sadece tek kemikten uzatma ile yetinen de çok sayıda hasta mevcuttur.

Özetle söylemek gerekirse sadece femurdan (8cm) veya sadece tibiadan (7cm) boy uzatması yapılabileceği gibi iki kemikten ayrı ayrı yapılan uzatma ameliyatları sonucu bir kişinin boyu 15 cm civarında uzatmak mümkündür.

Kısa maddeler halinde boy uzatma tekniklerini, avantaj/dezavantajlarını özetlemek gerekirse:

1. Eksternal fiksatör yardımı ile boy uzatma:
   1. Maliyet açısından en ucuzdur.
   2. İkinci avantajı ise boy uzatma işleminin tamamlanmasından sonra vücudun içinde daha sonra çıkarmayı gerektiren bir implant kalmamasıdır.
   3. Uzama ve uzayan kemiğin güçlenmesi süresince vücudun dışında oldukça uzun süre (9-12 ay) fiksatörlerle yaşamak zorunda kalınması en büyük dezavantajıdır.
   4. Bu süre zarfında vücudun dışından kemiğe ulaşan kalın çivilerin diplerinde enfeksiyon gelişme riski mevcuttur.
   5. Kozmetik olarak çivi diplerinde rahatsız edici ameliyat izleri kalabilir.
   6. Uzayan tedavi sırasında mekanik yetmezlikler görülerek kaynamama, gecikmiş kaynama ve açısal deformite oluşma riski diğer yöntemlerden daha fazladır.
   7. Güncel boy uzatma ameliyatlarında maliyet açısından en ucuz yöntem olmakla beraber komplikasyon riski nedeniyle tercih edilirliği çok azalmıştır.

1. Kombine yöntem (LON-Lengthening on Nail)
   1. Maliyet açısından üç yöntem içinde ikinci sıradadır.
   2. Ekonomik sebeplerle ülkemizde en çok tercih edilen yöntemdir.
   3. Boy uzatmasının sadece uzatma fazında (8-9 cm için yaklaşık 3 ay) vücut dışında bir fiksatör vardır.
   4. Kombine yöntemin diğer yöntemlere göre avantajı uzatma fazında sistemin vücut ağırlığını taşımaya daha fazla izin vermesidir.
   5. Boy uzatma işlemi bittikten sonra (yaklaşık 3 ay) fiksatör çıkarılıp kemik içindeki intramedüller çivi kilitlenir. Dolayısı ile ilk ameliyat sonrasında 2-4 ay içinde ikinci bir ameliyat daha geçirmek ihtiyacı vardır.
   6. Vücudun dışından kemiğe ulaşan kalın çiviler ve kemik içine konulmuş olan intramedülleri çivi nedeniyle, ciltteki çivilerin enfeksiyon kapması durumunda kemik içinde de enfeksiyon görülme riski nedeniyle üç yöntem arasında enfeksiyon riski en yüksek yöntemdir.
   7. Kozmetik olarak çivi diplerinde rahatsız edici ameliyat izleri kalabilir.

1. Kemik içinde kalıcı bir implant olduğu için boy uzaması bitip normal hayata dönüldükten sonra, şart olmamakla birlikte, kemik içindeki çivinin çıkarılması önerilir (2-3 yıl sonra).

1. Manyetik Çivi ile Kozmetik Boy Uzatma
   1. Maliyet açısından en pahalı yöntemdir.
   2. Ameliyat küçük kesilerden yapıldığı için kozmetik olarak yüz güldürücüdür.
   3. Hem uzatma hem de konsolidasyon fazları tek bir ameliyatla sağlanır.
   4. Vücut dışından uygulanan bir mıknatıs yardımı ile çivi içindeki motor çalıştırılarak uzatma işlemi gerçekleştirilir.
   5. Enfeksiyon riski en düşük yöntemdir.
   6. Kemik içinde kalıcı bir implant olduğu için boy uzaması bitip normal hayata dönüldükten sonra, şart olmamakla birlikte, kemik içindeki çivinin çıkarılması önerilir (2-3 yıl sonra).
   7. Manyetik çivide iki ayrı implant kullanılmaktadır.
      1. Precice 2
      2. Stryde
   8. İki çivinin çalışma prensibi aynı olmakla beraber kullanılan malzeme farklıdır.
   9. Precice 2 uzun yıllardan beri kullanılmakta olan titanyum malzemeden üretilmiş manyetik çividir. Göreceli olarak maliyeti daha azdır. Ancak titanyum göreceli olarak daha esnek bir malzeme olduğu için hem uzatma hem de erken konsolidasyon döneminde tam yük vermeye izin verilmez. Kısmi yük ile mobilize olunurken kontrol grafilerinde kaynama dokusunun güçlenmeye başladığından emin olundukça tam yüke doğru geçişe izin verilir.
   10. Stryde ise paslanmaz çelikten üretilmiş, göreceli olarak daha yeni bir çividir. Avantajı daha erken yük vermeye izin vermesidir ancak maliyeti Precice 2’nin iki katına yakındır.
   11. Stryde çivilerin ülkemizde kullanımı şu ana kadar mevcut değildir. 2023 yılının bahar-yaz aylarında kullanıma girmesi beklenmektedir.